Czym jest wskaźnik lesistości?
Wskaźnik lesistości to procentowy udział powierzchni lasów w całkowitej powierzchni kraju. Im wyższy ten wskaźnik, tym większy udział lasów w krajobrazie. Według najnowszych danych GUS, na koniec 2023 roku lasy w Polsce zajmowały powierzchnię prawie 9,5 mln ha, co stanowiło 29,6% całkowitej powierzchni kraju. Oznacza to, że niemal jedna trzecia powierzchni naszego kraju jest pokryta lasami.
Jeśli jednak uwzględnimy także tereny związane z gospodarką leśną, łączna powierzchnia gruntów leśnych odpowiada 31% powierzchni Polski. To właśnie ta szersza definicja gruntów leśnych jest stosowana w międzynarodowych porównaniach wskaźnika lesistości, pokazując, jak Polska wypada na tle innych krajów w ochronie i zarządzaniu swoimi zasobami leśnymi.
 | |
Lesistość Polski;
|
Wskaźnik lesistości to jeden z kluczowych parametrów określających stan środowiska naturalnego danego kraju. W przypadku Polski, ten wskaźnik od wielu lat systematycznie rośnie, co jest niewątpliwie dobrą wiadomością zarówno dla przyrody, jak i dla nas – mieszkańców.
Historyczny rozwój lesistości w Polsce
Polska, z racji swojej różnorodności przyrodniczej i geograficznej, od zawsze była krajem bogatym w lasy. Jednak przez wieki powierzchnia lasów zmieniała się znacząco w wyniku działalności człowieka, zmian klimatycznych i rozwoju gospodarki. Dziś lasy stanowią kluczowy element polskiego krajobrazu, a ich rola w ekosystemie, gospodarce oraz przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym jest nieoceniona.
W dawnych czasach Polska była niemal w całości pokryta lasami. W okresie wczesnego średniowiecza, szacuje się, że około 80% powierzchni kraju zajmowały lasy. Te rozległe tereny leśne były domem dla wielu dzikich zwierząt, a także stanowiły zasoby drewna, które było podstawowym surowcem budowlanym i energetycznym.
Jednak wraz z rozwojem rolnictwa, urbanizacją i wzrostem liczby ludności, obszary leśne zaczęły stopniowo się kurczyć. Od średniowiecza do XVIII wieku znaczna część lasów została wykarczowana, aby uzyskać więcej ziemi pod uprawy rolnicze. Szczególnie intensywny okres wylesiania miał miejsce w XIX wieku, w czasach zaborów, kiedy to lasy były eksploatowane zarówno na potrzeby wojenne, jak i gospodarcze.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku władze polskie zaczęły dostrzegać problem malejącej powierzchni lasów. W okresie międzywojennym zainicjowano pierwsze programy zalesiania, mające na celu odbudowę terenów leśnych.
Druga wojna światowa przyniosła dalsze zniszczenia, zarówno w wyniku działań wojennych, jak i celowej wycinki lasów przez okupantów. Po wojnie, w latach 50. i 60. XX wieku, Polska podjęła szeroko zakrojone działania na rzecz odbudowy lasów. Wprowadzono liczne programy zalesiania, szczególnie na obszarach dotkniętych erozją gleb i zdegradowanych przez działalność człowieka.
Po transformacji ustrojowej w 1989 roku Polska stała się jednym z krajów, które przywiązywały dużą wagę do ochrony środowiska, w tym lasów. W 1991 roku uchwalono ustawę o lasach, która na nowo zdefiniowała cele gospodarki leśnej, kładąc duży nacisk na zrównoważony rozwój i ochronę zasobów naturalnych.
W latach 90. XX wieku oraz w pierwszych dekadach XXI wieku powierzchnia lasów w Polsce stopniowo wzrastała. Dziś lasy pokrywają około 31% powierzchni kraju. Warto jednak podkreślić, że mimo rosnącej powierzchni lasów, nie wszystkie nowe tereny są tak różnorodne biologicznie jak stare, pierwotne lasy.
 | |
Wskaźnik lesistości Polski na przestrzeni lat;
|
Obecnie, w ramach „Krajowego Programu Zwiększania Lesistości”, dąży się do osiągnięcia 33% pokrycia lasami do 2050 roku. Program ten obejmuje działania takie jak zwiększenie powierzchni lasów, poprawa struktury gatunkowej oraz ochrona istniejących ekosystemów leśnych. Oznacza to, że w ciągu najbliższych dekad możemy spodziewać się dalszego zwiększania powierzchni lasów w naszym kraju. Warto jednak pamiętać, że lesistość nie jest jedynym wyznacznikiem stanu lasów. Ważna jest również ich jakość, różnorodność biologiczna oraz sposób zarządzania.
Regionalne zróżnicowanie wskaźnika lesistości
Wskaźnik lesistości nie jest równomierny na terenie całego kraju. Największe zalesienie obserwuje się w województwach zachodnich i północnych. Województwo lubuskie jest liderem pod tym względem, gdzie lasy pokrywają 51,8% jego powierzchni. Z kolei w województwie łódzkim wskaźnik lesistości wynosi 22%.
Polska północno-wschodnia, z Puszczą Białowieską, Puszczą Knyszyńską i innymi dużymi kompleksami leśnymi, stanowi jedną z najcenniejszych przyrodniczo części kraju, gdzie wskaźnik lesistości jest także stosunkowo wysoki.
Polska jest zróżnicowana pod względem geograficznym, dlatego w niektórych regionach, zwłaszcza w centralnej i południowej części kraju, lasów jest zdecydowanie mniej.
 | |
Wskaźnik lesistości Polski wg województw;
|
Znaczenie lasów dla Polski
Lasy w Polsce pełnią wiele funkcji – od ekologicznych, przez społeczne, po gospodarcze.
Funkcje ekologiczne: Lasy odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ekologicznej. Są one miejscem życia wielu gatunków roślin i zwierząt, w tym rzadkich i chronionych. Chronią gleby przed erozją, regulują obieg wody w przyrodzie i pochłaniają dwutlenek węgla, przeciwdziałając zmianom klimatycznym.
Funkcje społeczne: Lasy stanowią miejsce wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców miast i wsi. Coraz większa liczba Polaków korzysta z możliwości spędzania czasu na świeżym powietrzu, a lasy oferują im piękne krajobrazy, możliwość zbierania grzybów czy uprawiania sportów.
Funkcje gospodarcze: Polska jest jednym z największych producentów drewna w Europie. Surowiec ten ma szerokie zastosowanie w przemyśle drzewnym, budownictwie oraz produkcji papieru. Lasy dostarczają również bogactw takich jak jagody, grzyby czy dzikie zioła, które odgrywają ważną rolę w lokalnych gospodarkach. Zrównoważona gospodarka leśna, prowadzona przez Lasy Państwowe, zapewnia zachowanie równowagi między eksploatacją a ochroną zasobów leśnych.
Lesistość w Europie
Europa jest kontynentem o dużym zróżnicowaniu pod względem lesistości. Średni wskaźnik lesistości w Unii Europejskiej wynosi około 39%. Wartości te jednak bardzo się różnią w zależności od kraju. Na czele zestawienia znajdują się kraje skandynawskie, które mogą pochwalić się bardzo wysokim wskaźnikiem zalesienia:
- Finlandia 73,7%
- Szwecja 68,7%
- Czarnogóra 61,5%
- Słowenia 61,4%
- Estonia 57,0%
Są to kraje o najwyższych wskaźnikach lesistości w Europie, gdzie lasy mają istotne znaczenie dla gospodarki i ekosystemów.
 | |
Kraje w Europie z najwyższym wskaźnikiem lesistości;
|
Na drugim końcu skali znajdują się kraje, które mają znacznie mniejsze zasoby leśne, na przykład:
- Monako 0,0%
- Gibraltar 0,0%
- Wyspy Owcze 0,1%
- Islandia 0,8%
- Malta 1,5%
- Holandia 11,1%
- Irlandia 11,4%
- Mołdawia 11,7%
- Wielka Brytania 13,8%
Zróżnicowanie to wynika z wielu czynników, takich jak historia rozwoju gospodarczego, presja urbanizacyjna, ukształtowanie terenu oraz polityka środowiskowa.
Trendy i wyzwania
W ostatnich latach można zauważyć, że większość krajów europejskich zwiększa powierzchnię lasów, podejmując działania związane z reforestacją oraz ochroną istniejących lasów. Rola lasów w walce ze zmianami klimatycznymi zyskuje coraz większe znaczenie, a polityka Unii Europejskiej zakłada dalsze zwiększanie lesistości. W Polsce, Narodowy Program Zwiększania Lesistości, który ruszył na początku XXI wieku, zakłada, że do 2050 roku wskaźnik lesistości ma wynieść 33%.
Warto jednak podkreślić, że wzrost powierzchni lasów wiąże się również z licznymi wyzwaniami. Zmiany klimatyczne mogą prowadzić do osłabienia zdrowia drzewostanów, a także zwiększać zagrożenie pożarowe. Ponadto, coraz częściej obserwuje się konflikty między potrzebami rozwoju gospodarczego (na przykład rozwój infrastruktury) a koniecznością ochrony terenów leśnych.
Wskaźnik lesistości jest ważnym wskaźnikiem, który pozwala ocenić stan środowiska w danym kraju. Polska, ze wskaźnikiem lesistości na poziomie 31%, plasuje się w europejskiej średniej, ale dąży do zwiększenia zalesienia. Europa natomiast pozostaje zróżnicowana pod tym względem – od wysoko zalesionych krajów Skandynawii, po państwa o niskim wskaźniku lesistości, takie jak Holandia czy Irlandia. Wspólne wysiłki na rzecz ochrony i odtwarzania lasów mają kluczowe znaczenie dla przyszłości klimatu i bioróżnorodności na naszym kontynencie.
Lesistość na świecie
Globalnie wskaźnik lesistości również wykazuje ogromne zróżnicowanie. Najwięcej lasów znajduje się w regionie Amazonii, Rosji oraz Kanady. Oto jak wyglądają wskaźniki lesistości w niektórych regionach świata:
- Amazonia (Brazylia) – to największy na świecie kompleks leśny, który pokrywa około 59% powierzchni kraju.
- Rosja – kraj o największej powierzchni leśnej na świecie, gdzie lasy zajmują około 50% powierzchni.
- Kanada – wskaźnik lesistości wynosi około 40%, a lasy borealne odgrywają tu kluczową rolę.
Kraje z najwyższym wskaźnikiem lesistości na świecie:
- Surinam 97,3%
- Gujana 93,5%
- Mikronezja 92,1%
- Gabon 91,3%
- Palau 90,2%
- Wyspy Salomona 90,1%
- Gwinea Równikowa 87,0%
- Samoa Amerykańskie 85,5%
- Papua-Nowa Gwinea 79,1%
- Liberia 78,8%
Kraje o najniższej lesistości
W niektórych regionach wskaźnik lesistości jest niezwykle niski, głównie ze względu na warunki klimatyczne, działalność człowieka oraz wycinkę lasów:
- Monako 0,0%
- Nauru 0,0%
- Katar 0,0%
- Hongkong 0,0%
- Gibraltar 0,0%
- Grenlandia 0,0%
- Oman 0,0%
- Egipt 0,1%
- Wyspy Owcze 0,1%
- Libia 0,2%
Wskaźnik lesistości w poszczególnych krajach świata:
| Kraj | Lesistość |
|---|---|
| Surinam | 97,3% |
| Gujana | 93,5% |
| Mikronezja | 92,1% |
| Gabon | 91,3% |
| Palau | 90,2% |
| Wyspy Salomona | 90,1% |
| Gwinea Równikowa | 87,0% |
| Samoa Amerykańskie | 85,5% |
| Papua-Nowa Gwinea | 79,1% |
| Liberia | 78,8% |
| Finlandia | 73,7% |
| Seszele | 73,3% |
| Saint Vincent i Grenadyny | 73,2% |
| Brunei Darussalam | 72,1% |
| Laos | 71,8% |
| Bhutan | 71,5% |
| Gwinea Bissau | 70,1% |
| Szwecja | 68,7% |
| Japonia | 68,4% |
| Korea Południowa | 64,3% |
| Kongo | 64,2% |
| Dominika | 63,8% |
| Fidżi | 62,8% |
| Timor Wschodni | 61,8% |
| Czarnogóra | 61,5% |
| Słowenia | 61,4% |
| Zambia | 60,0% |
| Kostaryka | 59,8% |
| Brazylia | 59,3% |
| Malezja | 58,0% |
| Samoa | 58,0% |
| Wyspy Dziewicze (USA) | 57,3% |
| Estonia | 57,0% |
| Panama | 56,7% |
| Honduras | 56,6% |
| Peru | 56,4% |
| Portoryko | 56,0% |
| Belize | 55,5% |
| Jamajka | 55,5% |
| Łotwa | 54,9% |
| Wyspy Świętego Tomasza i Książęca | 53,4% |
| Kolumbia | 53,1% |
| Angola | 53,0% |
| Północne Mariany | 53,0% |
| Kajmany | 52,8% |
| Wenezuela | 52,3% |
| Wyspy Marshalla | 52,2% |
| Grenada | 52,1% |
| Guam | 51,9% |
| Tanzania | 51,1% |
| Bahamy | 50,9% |
| Wyspy Normandzkie | 50,1% |
| Rosja | 49,9% |
| Indonezja | 49,8% |
| Austria | 48,4% |
| Wietnam | 47,3% |
| Boliwia | 46,8% |
| Mozambik | 46,5% |
| Nowa Kaledonia | 46,4% |
| Republika Dominikany | 45,8% |
| Zimbabwe | 45,3% |
| Kambodża | 45,0% |
| Trynidad i Tobago | 44,8% |
| Myanmar | 44,4% |
| Białoruś | 43,3% |
| Polinezja Francuska | 43,3% |
| Kamerun | 43,1% |
| Bośnia i Hercegowina | 42,9% |
| Saint Kitts i Nevis | 42,7% |
| Liechtenstein | 42,3% |
| Senegal | 41,9% |
| Nepal | 41,7% |
| Gruzja | 41,6% |
| Słowacja | 40,6% |
| Pakistan | 40,1% |
| Paragwaj | 39,9% |
| Macedonia Północna | 39,8% |
| Kanada | 39,5% |
| Tajlandia | 39,3% |
| Nowa Zelandia | 37,7% |
| Hiszpania | 37,6% |
| Ameryka Północna | 37,2% |
| Vanuatu | 36,6% |
| Portugalia | 36,3% |
| Bułgaria | 36,2% |
| Republika Środkowoafrykańska | 36,0% |
| Litwa | 35,8% |
| Ghana | 35,2% |
| Sierra Leone | 35,1% |
| Czechy | 34,8% |
| Chorwacja | 34,7% |
| Luksemburg | 34,6% |
| Sri Lanka | 34,5% |
| Saint Lucia | 34,1% |
| Andora | 34,0% |
| Stany Zjednoczone | 33,9% |
| Meksyk | 33,9% |
| Norwegia | 33,6% |
| Tuvalu | 33,5% |
| Gwatemala | 32,9% |
| Niemcy | 32,8% |
| Włochy | 32,7% |
| Serbia | 32,5% |
| Szwajcaria | 32,3% |
| Francja | 31,7% |
| Kuba | 31,5% |
| Polska | 31,0% |
| Grecja | 30,4% |
| Rumunia | 30,3% |
| Czad | 30,1% |
| Kosowo | 30,0% |
| Turcja | 29,7% |
| Eswatini | 29,1% |
| Albania | 29,0% |
| Salwador | 28,6% |
| Nikaragua | 28,0% |
| Benin | 27,5% |
| Botswana | 26,9% |
| Gwinea | 25,4% |
| Chile | 24,8% |
| Indie | 24,5% |
| Filipiny | 24,3% |
| Brytyjskie Wyspy Dziewicze | 24,2% |
| Chiny | 24,1% |
| Nigeria | 23,6% |
| Gambia | 23,6% |
| Malawi | 23,4% |
| Belgia | 22,9% |
| Burkina Faso | 22,7% |
| Węgry | 22,5% |
| Togo | 22,5% |
| Singapur | 22,2% |
| Madagaskar | 21,4% |
| Syria | 20,2% |
| Mauritius | 19,7% |
| Cypr | 18,9% |
| Bermudy | 18,7% |
| Antigua i Barbuda | 18,5% |
| Komory | 18,3% |
| Australia | 17,5% |
| Ukraina | 17,4% |
| San Marino | 16,7% |
| Dania | 16,7% |
| Etiopia | 15,7% |
| Barbados | 15,1% |
| Bangladesz | 14,7% |
| Liban | 14,5% |
| Republika Południowej Afryki | 14,1% |
| Azerbejdżan | 14,0% |
| Wielka Brytania | 13,8% |
| Maroko | 13,2% |
| Haiti | 12,9% |
| Tonga | 12,5% |
| Urugwaj | 12,4% |
| Mołdawia | 11,7% |
| Armenia | 11,7% |
| Uganda | 11,5% |
| Republika Zielonego Przylądka | 11,5% |
| Irlandia | 11,4% |
| Sudan Południowy | 11,4% |
| Rwanda | 11,3% |
| Wyspy Turks i Caicos | 11,2% |
| Holandia | 11,1% |
| Mali | 11,0% |
| Burundi | 10,9% |
| Argentyna | 10,9% |
| Irak | 10,4% |
| Sudan | 9,7% |
| Somalia | 9,4% |
| Mongolia | 9,1% |
| Turkmenistan | 8,8% |
| Erytrea | 8,7% |
| Wybrzeże Kości Słoniowej | 8,6% |
| Uzbekistan | 8,4% |
| Namibia | 8,0% |
| Kirgistan | 7,0% |
| Iran | 6,6% |
| Izrael | 6,5% |
| Kenia | 6,3% |
| Korea Północna | 5,2% |
| Tunezja | 4,8% |
| Zjednoczone Emiraty Arabskie | 4,5% |
| Tadżykistan | 3,3% |
| Malediwy | 2,8% |
| Aruba | 2,5% |
| Afganistan | 1,9% |
| Kiribati | 1,7% |
| Malta | 1,5% |
| Kazachstan | 1,4% |
| Lesotho | 1,3% |
| Jordania | 1,1% |
| Jemen | 1,1% |
| Bahrajn | 1,0% |
| Niger | 0,9% |
| Algieria | 0,8% |
| Islandia | 0,8% |
| Arabia Saudyjska | 0,5% |
| Kuwejt | 0,5% |
| Mauretania | 0,4% |
| Dżibuti | 0,3% |
| Curacao | 0,3% |
| Libia | 0,2% |
| Wyspy Owcze | 0,1% |
| Egipt | 0,1% |
| Oman | 0,0% |
| Grenlandia | 0,0% |
| Gibraltar | 0,0% |
| Monako | 0,0% |
| Nauru | 0,0% |
| Katar | 0,0% |
| Hongkong | 0,0% |
Globalne wyzwania i przyszłość lasów
Pomimo rosnącej świadomości ekologicznej, lasy na świecie są wciąż zagrożone przez wycinkę, ekspansję rolnictwa oraz zmiany klimatyczne. Co roku tracimy miliony hektarów lasów, zwłaszcza w regionach tropikalnych, gdzie lasy deszczowe Amazonii, Konga czy Indonezji są szczególnie narażone na degradację.
Jednym z najważniejszych wyzwań XXI wieku jest zrównoważona gospodarka leśna oraz ochrona zasobów leśnych, które są kluczowe dla walki ze zmianami klimatu. Organizacje międzynarodowe, takie jak ONZ, aktywnie promują inicjatywy mające na celu ochronę lasów, a także odtwarzanie zdegradowanych terenów.
Wskaźnik lesistości stanowi istotny miernik kondycji ekologicznej kraju lub regionu. Polska, ze swoim wskaźnikiem na poziomie 31%, wpisuje się w średnią światową i jest krajem, który podejmuje aktywne działania na rzecz zwiększania powierzchni leśnych. Globalnie lasy nadal pozostają kluczowym zasobem dla naszej planety, odgrywając nieocenioną rolę w walce z globalnym ociepleniem oraz utrzymaniem bioróżnorodności. Jednak aby zapewnić przyszłość lasów, konieczne są skoordynowane działania na rzecz ich ochrony na całym świecie.
Image by wirestock on Freepik
